organisatieTekst Felix van Gemen, bestuurder Co?peratie Cranendoncknenten iedere kans grijpen om de vernieuwervurig aan te vallen en de anderen hem slechtshalfslachtig verdedigen."Fossiele hersenenDeradicaleinnovatiedienodigis,behelsteenparadigmaverschuiving.Datbetekentdathetpieptenkraaktinonzeletterlijkeenfiguurlijkefossielehersenen.Bestaandefinanci?lebelan-genkomenonderdruktestaanenerontstaannieuwe.Maardatgaatnatuurlijknietovereennachtijs.Deinnovatieliteratuurleertonsdateenradicaleinnovatiedertigjaarkanduren.Enenergieco?peratieszijnpastienjaarbezig.Zezijndusmeteenlangereisbezig.Velenvragenzichafhoesuccesvolzenoueigenlijkzijn.Daaromkrijgenlokaleinitiatiefnemersenbestuurdersvragenals:Hoeveelledenhebbenjullie?Hoeveelomzetmakenjullie?Hoeveelzonnepanelenhebbenjulliealverkocht?Maarinhetlichtvandebovenstaandeanalyseoverradi-caleinnovatie,moetenweonssterkafvragenofditweldejuistevragenzijn.WantfeitelijkisditnetzoietsalsNeilArmstrongtijdenszijnlance-ringalvragenofdemaanlan-dingsuccesvolwas.Energieco?peraties merken hoe lastighet is om nieuwe producten voor eennieuwe markt te ontwikkelen en doenpionierswerk zonder een duidelijk financieelperspectief. Dat mag best als radicale innova-tie betiteld worden. Het gaat dan even niet omde technologische innovaties die we gewendzijn, maar om maatschappelijke innovaties.Dat maakt het niet makkelijker, omdat dezeminder tastbaar zijn. Vernieuwing is dus nietmakkelijk. Dat blijkt uit het tijdloze pleidooivan Machiavelli (1469-1527), die in iedere ver-anderende context veel herkenning oplevert:"Bedenk dat niets qua voorbereiding moeilij-ker, qua succes twijfelachtiger en qua uitwer-king gevaarlijker is dan zich opwerpen alsiemand die vernieuwing wil doorvoeren. Wanthij die dat doet heeft hen die van de oude toe-stand profiteren tot vijand, terwijl hij slechtslauwe verdedigers vindt in hen die van denieuwe toestand zouden kunnen profiteren.Een lauwheid die gedeeltelijk voortkomt uitvrees voor de tegenstanders en gedeeltelijkuit het wantrouwen van de massa die nietwerkelijk gelooft in iets nieuws totdat zij hetervaren hebben. Zo komt het dat zijn oppo-Energieco?peraties zijn pioniers als het gaat om de transitie naar eenduurzame economie en maatschappij. Globaal denken en lokaal handelenzijn daarvoor nodig. Kennis en inzichten moeten zich op lokaal niveauvertalen in nieuwe producten, diensten en samenwerkings-, bussiness- enwaardemodellen. Dat is de handschoen die energieco?peraties een jaar oftien geleden hebben opgepakt in Nederland. Zij ervaren daarbij dat papiergeduldig is, maar de praktijk weerbarstig.Energieco?peraties,een verborgen succesFoto:MagdalenaPawlowska20 Energie+ nr 4 december 2014En dan ben je op de maan geweest, maar isdat het dan? De technologie die inzake deluchtruimtevaart ontwikkeld is, vindt opzoveel verschillende manieren zijn weg naaronze economie en maatschappij op planeetaarde. Een mooi voorbeeld daarvan zijn zon-nepanelen. Zo'n reisje naar de maan heeftdus veel meer invloed dan alleen die maan-wandeling.Topje van de ijsbergEen treffende metafoor voor de waarde vanenergieco?peraties voor de ontwikkeling vanonze economie en maatschappij is die van deijsberg. Het topje, dat zijn de ledenaantallen,de ge?nstalleerde zonnepanelen en de ge?so-leerde woningen. Wat daaronder zit, heeftveel meer impact. Energieco?peraties heb-ben met hun activiteiten veel meer losge-maakt en hebben er in meer en minderbelangrijke mate toe bijgedragen dat inNederland:? de windenergiediscussie steeds meergevoerd gaat worden vanuit een maat-schappelijk belang;? de verduurzaming in algemene zin steedsbeter wordt geagendeerd. Dit blijkt ondermeer uit hun rol binnen het Energieak-koord. Die heeft in belangrijke mate bijge-dragen aan meer aandacht voor lokaleduurzame energie in het akkoord;? de bottom-up-beweging, die al veel langeraan de gang is, een gezicht krijgt en tast-baarder wordt;? de rechtsvorm co?peratie veel aan terreinheeft gewonnen;? MKB en grote bedrijven, maar ook netbe-heerders door energieco?peraties directen indirect worden uitgedaagd om metnieuwe diensten en producten te komen ophet gebied van duurzaamheid. Dat doen zeonder meer door zichtbaar te maken wat erallemaal mogelijk is. Ze hebben de maat-schappij laten zien dat duurzaamheid nietslechts een sprookje is;? geld vanuit de gemeente op veel plekkenwordt gebruikt om de bottom-up-bewegingen het thema energiebesparing verder metelkaar te verbinden.De evolutieMaar hoe zit dat dan met die businesscase?Eeuwig pionieren overleeft geen enkele orga-nisatie. Het is heel gezond dat het bestaans-recht van de energieco?peratie in twijfelwordt getrokken. De oproep van Ed Nijpelsom de voortgang van de co?peraties goed temonitoren, moet dan ook serieus genomenworden. Want op het moment dat je de tijdneemt voor zorgvuldige monitoring en beoor-deling van de ontwikkeling, zie je dat er meer-dere varianten energieco?peraties ontstaan.Iedere variant is weer gericht op een anderetoegevoegde waarde. Momenteel doemen ertwee contouren van energieco?peraties op.De ene speelt zich af rond concrete duur-zame-energieprojecten. Dan gaat het al snelover assets, geldstromen, financi?le rende-menten, significante geldstromen en nave-nante risico's. Hiervoor is een sterke professi-onele organisatie nodig. De andere variantricht zich meer op georganiseerde markmacht.De tijd van de ongeorganiseerde individuenlijkt voorbij te gaan. Dankzij de transparantievan onze moderne communicatiemiddelenen de wens om collectief samen zaken op tepakken, is een collectieve aanpak veel beterhaalbaar. Daarbij doen burgers bijvoorbeeldsamen een goede uitvraag naar de markt. Hetzijn vaak organisaties zonder fysieke bezit-tingen, maar met een rendement dat terecht-komt bij de leden van een organisatie. Eensterke financieel gedreven organisatie isdaarvoor minder noodzakelijk. Een dergelijkefinancieel gedreven en bestuurde organisa-tiecultuur zou waarschijnlijk juist niet passenbij deze activiteiten. Onafhankelijkheid isimmers het grootste goed als je in het belangvan je leden handelt. Die komt in het gedrangals er lokale verdienmodellen gaan spelenop basis van adviezen van de co?peratie. Deverduurzaming van de gebouwde omgevingleent zich goed voor de laatste variant.Maar misschien kunnen beide vormenook wel samen in ??n co?peratie verenigdworden.Evolueren is dus nodig. Dat geldt niet alleenvoor energieco?peraties en andere nieuwko-mers, ook de gevestigde orde moet aan debak. Een groot voordeel voor alle energieco?-peraties is dat ze werken vanuit visie. Dat iseen basisvoorwaarde voor overleving in dekomende decennia.De Stroomversnelling KoopDemonstratief voor de onzichtbarewaarde van energieco?peraties is demeerwaarde die zij bijvoorbeeld hebbenvoor de De Stroomversnelling Koopwonin-gen (SVS Koop). Binnen SVS Koopverbinden bouwers, gemeenten,energieco?peraties en banken zich aan deopgave om op grote schaal verbouwingenmogelijk te maken naar nul-op-de-metervoor koopwoningen uit de periode 1950tot 1980. Huiseigenaren zouden de kostenvan hun huidige energierekening moetenkunnen omzetten in de financiering voorhun slimme verbouwing naar eenenergieneutrale woning. Een deel van deaangesloten gemeenten in SVS Koop zijnenthousiast gemaakt door lokaleenergieco?peraties. Het besef datenergiebesparing en duurzame opwek-king lokaal aangepakt moeten worden, isontstaan nadat lokale energieco?peratieshet zijn gaan doen.De Stroomversnelling Koopnr 4 december 2014 Energie+ 21