organisatieTekst Jurgen van der Heijden, adviseur energie en duurzaamheid bij AT Osborneco?peratievorm is daarbij overigens niet hei-lig. De meeste van deze organisaties startenmet vrijwilligers en dat is van eminent belangvoor hun geloofwaardigheid. Die kan echter inhet geding komen, omdat vrijwilligers het nietvolhouden om te werken aan steeds meer pro-jecten als grote isolatie-acties, het aanleggenvan zonne-eilanden, of het oprichten vanwindmolens.Een kleine minderheid van de 100 co?peratiesheeft de laatste jaren een professionele co?r-dinator aangesteld, soms een directeur. In allegevallen is deze uitdrukkelijk ondergeschiktaan de co?peratie waarover de vrijwilligers debaas zijn. Zijn voornaamste taak is het gene-reren van meer vraag en dat doet hij in contactmet aanbieders. Bij enkele co?peraties die alenergie produceren, en die een co?rdinatorhebben, probeert hij ook meer aanbod vaneigen energie te genereren. Met andere woor-den, de co?rdinator opereert op het grensvlakvan vraag en aanbod. Diverse gemeenten eninstellingen hebben de komst van een co?rdi-nator ondersteund met geld, garanties enkennis.Vraag en aanbodIn een aantal gemeenten zien aanbieders vanisolatiematerialen en zonnepanelen datlokale collectieven, zoals energieco?peraties,Ongeveer tien jaar kwam het samenkopen van isolatie of zonnepanelenop bij de allereerste particulieren enook bij beleidsmakers binnen overheden eninstellingen, zoals milieufederaties. Toenbestond de markt uit individuele vragers diezonder enige samenhang kochten, en aanbie-ders die daarop inspeelden. Binnen tien jaarzijn ongeveer 500 initiatieven opgekomen vanmensen die collectief isolatiematerialen, zon-nepanelen en duurzame energie inkopen.Daarvan zijn er nu ongeveer honderd georga-niseerd als co?peratie. Die bestaat meestaluit bewoners, maar in toenemende matemaken ook bedrijven hun vraag onderdeelvan collectieve inkoop. Enkele co?peratiesgaan intussen verder en produceren zelf ener-gie met behulp van een zonne-weiland, eenbiomassacentrale of een windmolen. Zijbeginnen enige greep te krijgen op de aan-bodzijde, maar de meeste greep hebben dezecollectieven toch op de vraagzijde. Door geza-menlijke inkoop, zorgen bewoners en bedrij-ven voor lagere prijzen, meer kennis en meervertrouwen. Gemeenten en instellingen heb-ben veel acties op touw gezet om hen zover tekrijgen. Veel van de 500 initiatieven wordendoor gemeenten en instellingen gesteund.VersterkingVeel collectieven maken de stap van een een-malige inkoopactie naar een organisatie meteen meer permanent karakter. Diversegemeenten en instellingen hebben de komstvan een co?peratie ondersteund met geld,garanties en kennis. Co?peraties zetten meerinkoopacties op en kunnen uitgroeien tot pro-ductiebedrijven van duurzame energie. DeHoewelveelgemeenteneenrolweggelegdzienvoorenergieco?peraties,spelenzenogeenondergeschikterolindeenergietransitie.Zegevennogonvoldoendeantwoordopdeproblemenrondfossieleenergie.Hoeiseenversnellingmogelijkvanopkomstengroeivanlokaleenergieco?peraties,enwatkunnenbedrijven,overhedeneninstellingendaaraanbijdragen?Hoe energieco?peratiesde transitie versnellen8 Energie+ nr 3 september 2014de vraag vergroten en versnellen. Zij hebbendaar belang bij en zijn bereid tot samenwer-king. Zij richten een consortium van bedrijvenop die hun aanbod speciaal richten op de col-lectieven van bewoners en van bedrijven metvraag. Diverse van deze consortia hebben eeneigen maatschappelijke doelstelling om degemeente te verduurzamen. 033-Energie inAmersfoort is het oudste voorbeeld. Deze enook andere voorbeelden zijn vaak gesteunddoor gemeenten en instellingen. Daarnaastzijn diverse leveranciers van groene energiebereid om samen te werken met collectieven,vooral met co?peraties. Zo hebben Green-choice en Eneco speciale aanbiedingen waar-bij co?peraties, die hun leden aanzetten totafname bij deze bedrijven, een winstdelingkrijgen. Intussen werken diverse lokale ener-gieco?peraties samen aan vergelijkbare con-structies, waarbij zij in de positie komen vanGreenchoice en Eneco.Wat zich aftekent is dat vraag en aanbodelkaar versnellen, en dat is nodig om een ant-woord te geven op de snelheid die de energie-transitie vraagt. Om dat antwoord nog beterte geven, beginnen koplopers onder lokaleenergieco?peraties nu met portfoliomanage-ment. Zij stellen een portefeuille aan projec-ten samen en betrekken daarin het lokalebedrijfsleven met aanbod. Samen kunnen zijhet beste bepalen welk project op dit momenthet meest rijp is, omdat het voldoende vraagbij elkaar brengt en interessant aanbod los-maakt. Bedrijven met vraag en de gemeentekunnen daaraan meedoen door de eigenvraag in te brengen, en door daken en grond inte brengen als locaties voor projecten.StappenDe stappen die nodig zijn om de opkomst engroei van een energieco?peratie te versnel-len, zijn:1 Bundel de vraag, niet alleen van bewonersmaar ook van bedrijven, en van de over-heid.2 Zorg voor organisatie, dat kan in de vormvan een co?peratie en met behulp van eenco?rdinator.3 Bundel het aanbod, breng aanbiedendebedrijven bij elkaar in een consortium.4 Organiseer portfoliomanagement, en laatbedrijven en de gemeente daaraan bijdra-gen met hun vraag en met daken en grondvoor projecten.Deze vier stappen klinken eenvoudig, maar zezijn niet zomaar gezet. Aan de andere kant,wie zich realiseert dat we nauwelijks tien jaarop weg zijn, ziet dat er behoorlijk veel isgebeurd. Het is alleen niet genoeg en gelukkigis nog veel meer mogelijk. Zo verenigen co?-peraties zich met andere, naburige co?pera-ties, bijvoorbeeld om in staat te zijn tot gro-tere projecten. Dit is een volgende stap in hetportfoliomanagement door de portefeuilleaan projecten regionaal in plaats van lokaal temaken. Een geheel andere stap om de co?pe-ratie te versterken is door contact te makenmet andersoortige co?peraties die zichmomenteel lokaal ontwikkelen, denk aanzorg- of voedselco?peraties. Daar zijn mensenactief die open staan voor een energieco?pe-ratie, en zo kan deze laatste zich versterken.Het co?peratieve pad draait om nieuwe vor-men van samenwerking tussen vrijwilligers,bedrijven, overheden en instellingen, en hoeftniet eens te leiden tot de formele oprichtingvan een co?peratie. Stimuleren dat mensendit pad aflopen, betekent goed kijken wat zichfeitelijk voltrekt en wat succes heeft. De suc-cessen eruit pikken geeft de kans om te wer-ken aan de hoogst noodzakelijke versnellingvan de energietransitie. De vier stappen zijngehaald uit succesvolle voorbeelden en zijneen oproep om er gebruik van te maken.Bewoners, overheden, instellingen en bedrij-ven kunnen deze stappen zetten om opkomsten groei van lokale energieco?peraties te ver-snellen.FotoEnecoFotoEneconr 3 september 2014 Energie+ 9