Op dit moment is het in de praktijk nog nauwelijks mogelijk om tot een haalbare business case te komen zonder subsidie van het Programma Aardgasvrije Wijken. Dit leerprogramma is gericht op ongeveer 50 wijken. Om de doelen van het Klimaatakkoord te halen moeten tot 2030 in zeker 1.000 wijken een warmtenet wordt aangelegd. Dit lukt alleen als het nieuwe kabinet zo snel mogelijk een structurele aanpak ontwikkelt, die ook voor bewonersinitiatieven toegankelijk is. Daarbij gaat het met name om een voucher voor woningeigenaren en een investerings- en subsidie-instrument voor warmtenetten. 

De business case van een warmtenet in een bestaande wijk verschilt wezenlijk van die in een nieuwbouwwijk. Het gaat niet alleen om de business case van het warmtebedrijf en de besluitvorming in de gemeenteraad. Cruciaal is ook de business case voor bewoners die moeten worden aangesloten om de business case van het warmtebedrijf haalbaar te maken en die daar niet zelden zelf ook investeringen voor moeten doen.  

In de praktijk is samenwerking tussen een bewonersinitiatief, de gemeente en een professionele partij een logische optie. Het bewonersinitiatief heeft de meeste contacten in de wijk. De gemeente neemt het uiteindelijke besluit en heeft de mogelijkheid om zelf – goedkoop - te investeren in infrastructuur. En professionele partijen hebben de kennis en de ervaring die lokaal niet te organiseren is en bovendien ook toegang tot financiering.  

Woningeigenaren zijn alleen bereid mee te werken als het alternatief woonlastenneutraal is. Het huidige subsidie-instrumentarium voldoet niet aan dit uitgangspunt en is bovendien te onzeker en te versnipperd. Het moet worden vervangen door voucher (woninggebonden budget) voor woningeigenaren, gericht op alle maatregelen die in de woning moeten worden genomen. Het voucher kan alleen ingezet worden bij het aardgasvrij maken van de eigen woning, na de besluitvorming in het omgevingsplan voor de wijk.  

Het investerings- en subsidie-instrument voor warmtenetten bestaat uit een garantiefonds, medefinancieringsmogelijkheid van de overheid en een exploitatie-subsidiëring van de onrendabele top voor duurzame bronnen. Om bewonersinitiatieven de mogelijkheid te bieden in samenspraak met de gemeente tot een succesvol wijkwarmteplan te komen is er binnen dit instrument een regionaal loket nodig voor bewonerscoöperaties dat kan helpen met:  

1. Een (hoog)rentende, getrancheerde lening om de ontwikkelkosten te financieren tot financial close;  
2. Een laagrentende, converteerbare, achtergestelde lening (bij closing) die aanvullend is op de overige financiering;  
    

Dit loket kan daarnaast bijdragen aan de borging en het beschikbaar stellen van de maatschappelijke kennis rond warmtenetten. 

Het volledige rapport is te lezen en downloaden via: https://www.hieropgewekt.nl/kennisdossiers/brochure-financiering-van-warmtetransitie-in-wijk