Het Nederlandse Klimaatakkoord betekent dat 30 energieregio’s momenteel de mogelijkheden onderzoeken voor de opwekking van duurzame elektriciteit. In de Regionale Energiestrategie (RES) zet elke regio vervolgens op een rij hoeveel duurzame energie er in 2030 geproduceerd gaat worden. Het doel is om in 2030 in totaal 35 terraWatt duurzame elektriciteit op te wekken. Dat is vergelijkbaar met 30 procent van het landelijke stroomverbruik.

Op basis van de RES worden in grote lijnen gebieden aangewezen waar zon- en windparken kunnen worden gerealiseerd. De gemeenten stellen vervolgens vast welke locaties precies geschikt zijn. Daarbij wordt gekeken naar onder meer de ambitie, de haalbaarheid, en het maatschappelijke en bestuurlijke draagvlak. Ook de impact op het elektriciteitsnet speelt mee in de afwegingen. Is er voldoende capaciteit op het net om de duurzame stroom straks te transporteren? Liggen er voldoende onderstations in de nabijheid van de zon- en windparken die er in de toekomst gaan komen? "Er wordt dan wel eens gedacht dat de grootschalige productie van zonne- en windenergie niet haalbaar is, omdat er eerst een kostbare en tijdrovende netverzwaring nodig zou zijn. Maar als we kijken vanuit het perspectief van cable pooling dan is er soms veel meer mogelijk dan aanvankelijk wordt gedacht", zegt Sipco Eggink, business developer bij Firan, de infra-specialist voor nieuwe energie van Alliander. "

Bij cable pooling worden nabijgelegen wind- en zonneparken op één netaansluiting aangesloten. Zonnepanelen en windmolens zijn namelijk in hoge mate complementair: als de wind waait, schijnt de zon meestal niet, en op een zonovergoten dag waait het doorgaans niet. Eggink: "Een windmolenpark benut gemiddeld dertig procent van de netaansluiting en een zonnepark slechts tien procent. Het gevolg is dat de energie-infrastructuur niet volledig wordt gebruikt. Met cable pooling wordt de capaciteit van de elektriciteitskabel beter benut. Daardoor gaat er minder energie verloren en wordt de energievoorziening stabieler. En misschien wel minstens zo belangrijk: er is geen netverzwaring nodig, en de business case voor nieuwe projecten verbetert."

De uitwerking van de concept-RES'en creëert een logisch momentum voor cable pooling. Dat betekent vervolgens dat er meer ruimte ontstaat voor de succesvolle ontwikkeling van zon- en windparken. Eggink: "De reflex is tot nu toe vaak om te zeggen: als er geen aansluiting mogelijk is op het bestaande elektriciteitsnet, dan kunnen er geen grootschalige zonnevelden en windparken komen. Vanuit het perspectief van cable pooling kan je heel anders gaan kijken. De aanvliegroute is dan: we willen in een bepaald gebied duurzame energie opwekken, wat is er mogelijk met een slimme combinatie van zon en wind? Het aantal kansrijke projecten wordt veel groter als je de realisatie vanuit cable pooling benadert."

Op basis van een analyse van 27 concept-RES'en concludeerde NRC recent dat veel energieregio's eerder kiezen voor zonnepanelen dan voor windmolens. De plannen laten een verhouding zien 60 procent zon en 40 procent wind. De verwachting is dat de verhouding in de toekomst alleen nog maar extremer wordt, en in 2030 uitkomt op 80 procent zon en 20 procent wind. Dat is ongunstig voor het elektriciteitsnet, omdat de maximale potentie van de onderstations dan niet wordt benut. Netbeheerders zouden hiervoor de bestaande onderstations moeten uitbreiden en tientallen nieuwe onderstations moeten bijbouwen. Dat brengt veel werk, ruimtebeslag en maatschappelijke kosten mee.

Het is nu extra interessant om te kijken naar cable pooling, vindt Eggink. "Je kunt met cable pooling veel meer gebieden ontsluiten voor de mogelijke opwek van zonne- en windenergie, omdat je zonnepanelen en windmolens combineert achter het bestaande elektriciteitsnet. Bovendien vermindert op deze manier het ruimtebeslag, omdat je zonnevelden rondom de windturbines ontwerpt, op dezelfde grond of in ieder geval dichtbij elkaar in de buurt. Dat betekent dat er per saldo meer projecten worden gerealiseerd, en dat hebben we hard nodig om de energietransitie te versnellen."

Sinds juli is cable pooling expliciet opgenomen in de Elektriciteitswet, wat het eenvoudiger maakt voor partijen die zon- en windparken exploiteren om gebruik te maken van dezelfde netaansluiting. Ontwikkelaars van grootschalige zon- en windprojecten zien inmiddels steeds meer mogelijkheden voor cable pooling. Firan begeleidt de ontwikkeling van cable pooling, en ondersteunt de betrokken partijen om de optimale aansluiting te realiseren.

Hoe zit het met gemeenten, die immers een regierol vervullen in de energietransitie? "Vanuit de RES toetst de gemeente de plannen voor zon- en windparken, onder meer vanuit de vraag naar de benodigde netaansluiting", aldus Eggink. "Als cable pooling een optie is, dan kan de gemeente een faciliterende rol vervullen. Bijvoorbeeld door de partijen om tafel te brengen die nodig zijn om de projecten te realiseren. Dan kan je gezamenlijk van gedachten wisselen over bijvoorbeeld de technische mogelijkheden, de organisatorische en juridische randvoorwaarden en de lokale wensen."

"De opgave voor gemeenten is om mee te denken over de mogelijke toepassing van cable pooling en om het ontwikkelproces te faciliteren", blikt Eggink vooruit. "In sommige gebieden zal cable pooling doorslaggevend worden voor de succesvolle ontwikkeling van projecten met duurzame energie-opwek. Daarmee levert de aanpak een significante bijdrage aan de uitwerking en versnelling van de RES - en uiteindelijk aan de duurzame energie van de toekomst."