Hoera.

Nu ben ik helemaal niet tegen lokaal initiatief en lokaal eigendom. Integendeel. Bij wind op land kan gerust gesteld worden dat ook bij projecten waarbij lokaal eigendom goed geregeld is misschien niet alle handen op elkaar gaan, maar dat lokale participatie zeker bijdraagt aan het draagvlak. Denk aan de ‘dorpsmolens’ in Friesland. Initiatief van lokale coöperaties en de betrokkenheid van lokale ondernemers leidt tot minder rechtszaken, meer delen, meer snelheid. Andersom liggen (wind-) projecten waar de eigendomsverhoudingen schever liggen sneller onder vuur. Flevoland hanteert, door schade en schande wijs geworden, een succesvol model waarbij grondeigendom niet bepalend is voor een positie bij de ontwikkeling van een windpark. Alle grondeigenaren in een gebied kunnen meedoen. Dan is het prettiger om tegen de windoogst van je buurman aan te moeten kijken. In combinatie met een goed model voor participatie van burgers: helemaal goed.

Maar. En deze voelde u aankomen. Er is ook wel een aantal bezwaren aan te wijzen tegen de wat communistisch aandoende ‘vijftig procent’ zoals opgelegd in het Klimaatakkoord.   

Verondersteld dat het vooral gaat om draagvlak en delen, dan valt hiervoor bij windprojecten, met name dicht tegen de gebouwde omgeving aan, wel wat voor te zeggen. Maar als het om zonnepanelen gaat, dan valt er al wat meer nuance aan te brengen. Hebben bewoners van Haarlemmermeer overlast van de zonnepanelen op het terrein van Schiphol? Ik denk dat ze wel wat anders aan hun hoofd hebben. Hebben inwoners van Hardenberg last van een zonnepanelenveld op een braakliggend industrieterrein? Moeten we opleggen dat inwoners van Hagestein kunnen participeren in de nabijgelegen waterkrachtcentrale? Kortom: welk doel is hier gediend?

Dit raakt een tweede, fundamenteler punt. Als overlast de graadmeter is, zijn de inwoners van Borsele dan niet wat misdeeld? Misschien een wat onwaarschijnlijk voorbeeld, maar kernenergie wordt flink gesubsidieerd (afvoer radioactief afval wordt afgewenteld op belastingbetaler). Die impact voor de omgeving is toch behoorlijk wat groter vergeleken met bijvoorbeeld wind of zon? Een duurzame energievoorziening is nu eenmaal decentraal georganiseerd, maar is het wel terecht om ondernemers hier lokaal eigendom op te leggen terwijl dat in andere sectoren niet gebeurt?

Ten derde is het niet altijd terecht dat met duurzame energieopwekking het kip met de gouden eieren wordt binnengehaald. Hoewel er zeker windprojecten met een stevig rendement bestaan, wordt dit aantal minder (denk aan de versobering van de SDE++ regeling) en staat tegenover de successen een aantal gestrande projecten. Immers geen rendement zonder risico. Is ‘de lokale eigenaar’ ook bereid en in staat dit risico te lopen? En is het verstandig om burgers te pushen mee te doen aan risicovolle investeringen?

Geothermie, aquathermie, biomassa en warmte. Hier zijn professionele partijen nodig die risico durven nemen en de expertise en middelen hebben om de energietransitie van de grond te krijgen. Participatie als doel op zich zal de energietransitie remmen of nodeloos duur maken. Betrokkenheid van burgers en ondernemers uit de directe omgeving bij windprojecten op land is prima en afhankelijk van de locatie zelfs essentieel voor het draagvlak. Het ontwikkelen van zonne-energieprojecten door lokale initiatiefnemers die dat aankunnen, ook prima. Maar een algemeen streven naar vijftig procent lokaal eigendom ontkent de complexiteit van de opgave om de energietransitie vorm te geven en de bijbehorende noodzaak om risico te durven lopen.

Heeft iemand de som wel eens gemaakt? Hoeveel particulier geld is er nodig om vijftig procent lokaal eigendom te realiseren? Het gaat om geld dat de gemiddelde burger beter in het eigen huis – van het gas af – kan stoppen. Participatie omwille van draagvlak prima, maar lokaal eigendom als heilige graal beschouwen is onzinnig.