Kunstmatige intelligentie kan veel toevoegen bij gebiedsontwikkeling. Deels op het vlak van rekenkracht, door nauwkeurig effecten als zoninval, hittestress en uitzicht te berekenen. Ook op taalvlak kan het nuttig zijn: door te helpen bij het schrijven van gebiedsvisies en andere documenten.

Wel vragen de berekeningen altijd om een menselijke voor- en naslag. Niet alleen omdat het werk gecontroleerd moet worden, maar ook omdat het gevoed moet worden met data over een gebied. Daarover sprak Sennay Ghebreab, hoogleraar Sociaal Intelligente Artificiële Intelligentie aan de Universiteit van Amsterdam, tijdens het VNG-Jaarcongres in het Groene Hart.

‘Het zal altijd mens-machine-mens blijven', zei Ghebreab. Als voorbeeld liet de hoogleraar zien hoe hij ai een gebiedsvisie voor het Groene Hart liet schrijven. Deze leek op het eerste gezicht best indrukwekkend, met relevante plannen op het vlak van duurzaamheid, groen, sociaal en veerkracht.

Door de output beter te bekijken, viel op dat de gebiedsvisie eigenlijk voor elke regio in Nederland kon gelden. ‘Ai maakt nog veel te veel gebruik van de algemeenheid', zei Ghebreab. ‘Het algoritme heeft nog veel training en data nodig om dat te verbeteren.’ Op vragen wat er nu zo uniek is aan het Groene Hart, volgden minder scherpe antwoorden. 

Ghebreab trekt daarop de parallel met fysieke spiegels. Ai is daarin een weerspiegeling van de data die de maatschappij levert. Aanscherping van deze data kan die algoritmen verbeteren. Dit leidt niet alleen tot een reflectie op het werk van ambtenaren, maar ook tot een succesvolle transformatie van een gebied waarbij ai helpt met reken- of schrijfwerk.

‘Het is belangrijk om de vraag te stellen of gemeenten deze reflectie- en transformatiekansen wel pakken', zei Ghebreab. 

Hij adviseerde gemeenten via vier stappen te werken:

1. Reflectie: kijk kritisch naar wat ai mist en verbeter ai. Door meer data toe te voegen kunnen algoritmen scherpere analyses maken over gebieden. ‘Lokale gebeurtenissen en ervaringen van burgers, zoals van hier uit het Groene Hart, zorgen dat ai het gebied beter kent en ambities beter kan opnemen in nieuw beleid', zei Ghebreab.
    
2. Introspectie: haal lering uit deze reflectie en zorg voor verandering bij de gemeente. Ai kan sommige taken namelijk beter. De hoogleraar keek als voorbeeld naar de Spreidingswet. ‘Een ai-systeem kan leiden tot een betere spreiding van asielzoekers, door te zoeken naar fysiek-sociale eigenschappen (zoals omgeving, statushouders, werk en demografie).’
    
   Volgens Ghebreab blijkt uit onderzoek dat dit systeem bovendien leidt tot een win-winsituatie, omdat statushouders hierdoor ook meer kansen krijgen op het vinden van een baan. Ook bij het werken aan gebiedsontwikkeling zijn sommige reken- en schrijftools volgens Ghebreab beter in handen van ai.
    
3. Verbeelding: beleidsmakers denken minder vaak buiten de box, zei Ghebreab. ‘In een speciaal EU-project proberen we ai in te zetten om ambtenaren voorbij hun eigen "bureau” te laten kijken.’ 
   
   Volgens de hoogleraar weten gemeenten bijvoorbeeld onvoldoende uit welke sociale groepen de samenleving bestaat. ‘Ook ontbreekt het vaak aan de wil en capaciteit om de straat op te gaan en over grenzen te denken.’
    
4. Transformatie: zet ai vervolgens in bij de daadwerkelijke transformatie van een gebied. In Rotterdam en Amsterdam gebeurt dit al, waarbij algoritmen de komende jaren een belangrijke rol gaan vervullen en helpen bij de invulling van de gebiedsontwikkeling.

‘De komende jaren gaan algoritmen een steeds belangrijkere rol spelen', voegde Ghebreab toe. ‘Tegelijkertijd zien we steeds meer gemeenten ai omarmen. Het is belangrijk dat ambtenaren niet in hun eigen cocon blijven of juist te snel gaan met het adapteren van ai. Gemeenten en ministeries moeten hier zorgvuldig naar kijken.’

De mogelijkheden van ai nemen in exponentieel tempo toe. Dat werd eveneens benadrukt op het VNG-Jaarcongres, dat dinsdag en woensdag plaatsvond in het Groene Hart. Onder het bijpassende mom ‘De kracht van verbeelding’ werd de technologische ontwikkeling benoemd. Dit artikel is overgenomen van Stadsruimte, een onderdeel van Stadszaken.